Views: 77
Marsz Powstańców
Za ojców, braci kości bielejce
W Sybiru śniegach, wśród Kaukazu skał,
Sióstr, żon i matek naszych łzy gorące,
Со wróg im hańbę w żywe oczy plwał.
Za plemion całych zmarnowane lata,
Со im w zepsuciu truto myśl i cześć,
Za niecne jarzmo, cośmy wobec świata
Jęcząc i drzemiąc, mogli dotąd zniść.
Ref.
Na bój, Polacy, na święty bój!
Wolności duch — to Boga miecz.
Na bój, na bój! Nikczemny zbój,
Jak zwierz spłoszony, pierzchnie precz.
Za męczenników naszych krwawe płacze,
Odbite głucho о więzienny sklep,
Wygnańców naszych cierpienia tułacze,
Ich gorzki, bo z rąk obcych brany chleb.
Za chytre prawa dla rodowej dumy,
Gdy lud i pracę hańbił prawem car.
Jak bydło kazał smagać, bo te tłumy
Nie ludzie jeszcze, wedlug carskich kar.
[Ref.]
Za niecne pysznych panów z wrogiem zmowy,
Od Targowicy aż do naszych lat,
Za podstęp piekła, którym lud wioskowy
W oprawców próżno chciał zamienić kat,
Za bezczeszczone przez pogan kościoły,
Za poniżenie wiary naszej sług,
Miast i wsi tylu dymiące popioły,
Gdy na ich zgliszczu dziko śmiał się wróg.
[Ref.]
Za rzeź bezbronnych, klęczących w ulicach,
Z modlitwą jeszcze za ciemięzców swych;
Za tych szlachetnych, со na szubienicach,
Jakby złoczyńców, drgały ciała ich.
Za bohaterów, których rozstrzelano,
Gdy im szyderstwem wróg-oprawca truł
Ofiarę, jak łza matek, nieskalaną,
Półżywych potem zakopywał w dół.
[Ref.]
Za te krwi zdroje, со ich już nie zetrze,
Во z nich w narodzie wiecznie krwawa łza,
Za ziemię, wodę, ogień i powietrze,
Do życia prawo, jakie każdy ma.
Za cześć dla chwili, w której naród dzielny
Zbudził się, poczuł, że za długo śni —
I że powinien swój bój nieśmiertelny
W odwiecznych wrogów swoich obmyć krwi.
[Ref.]
Za wolność, hasło jedynego celu,
Wy z miast, od rzemiosł, coście wszędzie wprzód,
Młodzieży Polska, polski Izraelu,
Do chat, dо ludu, budźcie wiejski lud!
On wam uwierzy, bo wy w nim braterską
Uczcicie pracę, proste serce, krew —
A z ludem młoda Polska bohaterska,
Wymiecie wrogów, jakby kupę plew.
[Ref.]
Za wszystkie męki Polski, męki Litwy,
W imieniu wszystkich naszej Rusi mąk,
Do bitwy, bracia, do wytrwałej bitwy!
Zwyciężym — jeśli nie opuścim rąk.
Во biały Orzeł i pogoń z aniołem,
Opromieniony, musi lot swój wznieść;
Cześć tym, со umią z ludem walczyć!
Im Naród cały powie kiedyś: cześć społem.
[Ref.]
Pieśń z okresu Powstania styczniowego. Autorem słów pieśni „Marsz Powstańców” jest Włodzimierz Wolski.
22 stycznia 1863 roku wybuchło Powstanie Styczniowe. Było ono najdłużej trwającym zrywem, walką o niepodległość w czasie mrocznego okresu zaborów i było skierowane przeciwko jednemu z zaborców – Cesarstwu Rosyjskiemu. Trwało długo bo, aż do jesieni 1864 r.
Powstanie było największym zrywem narodowym, do walki wciągnęło wszystkie warstwy społeczeństwa. W ponad 1200 bitwach i potyczkach powstańczych wzięło udział ponad 200 tysięcy powstańców.
W 1863 r. nie było ani polskiej armii, Jak miało to miejsce w czasie Powstania Listopadowego w 1830 r. Mimo tego powstańcy poszli w „w bój bez broni”. Jak miał powiedzieć żonie Romuald Traugutt, udający się do Kongresówki, by zostać dyktatorem powstania: „ …sensu w tym nie ma, ale jest mus”.
Narastająca rusyfikacja i łamanie prawa wywoływały coraz większy opór społeczny i powodowały zakładanie tajnych organizacji patriotycznych i spiskowych, szczególnie w środowiskach demokratyzującej młodzieży i części mieszczaństwa. Jednak nadzieje na przywrócenie w Królestwie Polskim statusu konstytucyjnego sprzed 1830 r. po tym jak Rosja poniosła klęskę w wojnie krymskiej było złudne.
Nadzieje na szersze koncesje car Aleksander II w 1856 r. przeciął słowami „żadnych marzeń”. Spełzły na niczym marzenia patriotycznych kręgów liberalno-konserwatywnych, głównie ziemiańskich, skupionych wokół Andrzeja Zamoyskiego, na przywrócenie w Królestwie Polskim statusu konstytucyjnego sprzed 1830 r. Środowiska
Demokratyzujące, młodzież i część mieszczaństwa, licząc na osłabienie Rosji wysuwały coraz śmielej hasła niepodległościowe. Pierwsi jako umiarkowani zyskali nazwę „białych”, drudzy „czerwonych”.
W 1860 r. „czerwoni” inicjowali liczne manifestacje religijno-patriotyczne. Zaatakowanie przez wojsko rosyjskie 27 lutego 1861 manifestacji w rocznicę bitwy grochowskiej przyniosło pierwsze krwawe ofiary: na pl. Zamkowym padło pięciu zabitych. Władze w obawie przed wybuchem walk zgodziły się na przyjęcie petycji z żądaniem zmiany systemu rządów. Car Aleksander II określił je jako zuchwalstwo, jednak ostatecznie zgodził się na desygnowanie Aleksandra Wielopolskiego na stanowisko dyrektora Komisji Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego i zapowiedział utworzenie Rady Stanu oraz samorządu miejskiego i powiatowego. Ustępstwa nie powstrzymały manifestacji. 8 kwietnia 1861 r. od kul Rosjan padło 200 zabitych i około 500 rannych. Władze wprowadziły w Warszawie stan wojenny, rozpoczęły się brutalne represje. Organizatorzy manifestacji w Warszawie i Wilnie zostali deportowani w głąb Rosji. Takie działania carskich władz przyspieszyło konsolidację całej konspiracji: 17 października 1861 utworzony został Komitet Ruchu (Miejski), a w czerwcu 1862 Komitet Centralny Narodowy.
KCN tworzyła struktury tajemnego państwa polskiego. W planach Komitet planował powstanie na wiosnę 1863 r. Przeszkodziła tym planom „branka” do armii rosyjskiej w połowie stycznia 1863, którą prowokacyjnie zaplanował Wielopolski. Takie działanie zmusiło KCN do wezwania do powstania w nocy z 22 na 23 stycznia 1863 r. Manifest oraz dekrety Rządu Narodowego ogłaszały bezwarunkowe uwłaszczenie chłopów oraz walkę z Rosją o niepodległą, demokratyczną Polskę w granicach przedrozbiorowych.
Działaniami powstańczymi kierowali dyktatorzy powoływani przez Rząd Narodowy wyłoniony z KCN. Kolejno Ludwik Mierosławski, Marian Langiewicz i Romuald Traugutt.
Traugutt pozostał do końca przywódcą powstania. Został aresztowany w nocy z 10 na 11 kwietnia 1864 roku. Stracenie 5 sierpnia 1864 na stokach Cytadeli członków ostatniego Rządu Narodowego: Traugutta, Antoniego Jeziorańskiego, Rafała Krajewskiego, Józefa Toczyskiego i Romana Żulińskiego, symbolicznie zamykało powstanie.
Do upadku powstania przyczyniła się rosyjska przewaga militarna, terror, publiczne egzekucje, rzezie ludności cywilnej i brak zainteresowania powstaniem przez dużą część chłopów. powstania. W walkach powstańczych zginęło kilkadziesiąt tysięcy powstańców, jeszcze więcej zesłano na katorgę za Ural. W 1867 r. zniesiono autonomię Królestwa Polskiego, językiem urzędowym i wykładowym w szkołach stał się rosyjski. Konfiskowano majątki klasztorne i szlacheckie, wystawiano je na licytację.
Polacy jednak nie stracili ducha i siły do walki o swoją niepodległość. Odpowiedzią na terror Rosji stał się polski program pracy organicznej. Skoncentrował działalność Polaków w gospodarce i w nowoczesnych, masowych partiach politycznych.
Powstanie Styczniowe miało silny wpływ na ówczesne stosunki międzynarodowe, na rozwój nowoczesnego społeczeństwa polskiego.
Trzeba dodać, że powstańcze struktury konspiracyjne stały się wzorem dla polskiego Państwa Podziemnego w czasie II wojny światowej.
Obraz:„Walka powstańcza” obraz Michała Elwiro Andriolli
Tekst na podstawie: „Powstanie Styczniowe” prof. Jerzy Zdrada
https://muzhp.pl/pl/c/983/powstanie-styczniowe
